Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η   1 9 6 4

ΕΝΑ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΩΓΜΟΥΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ

Άποψη Καμάρας (Αρχείο Διονύση Στεργιούλα)

Ξεφύλλιζα παλιές ελληνικές εφημερίδες, όταν έπεσα πάνω σε ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στις 31 Αυγούστου του 1964 στην εφημερίδα “Θεσσαλονίκη”. Παρουσιάζεται ως ανταπόκριση από τη Γερμανία και έχει τη μορφή δικαστικού ρεπορτάζ. Είναι πολύ πιθανό να αποτελεί στο σύνολό του ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του προϊόν απευθείας μετάφρασης από τα γερμανικά. Με αφορμή τη δίκη εγκληματιών του Άουσβιτς, που βρισκόταν σε εξέλιξη εκείνη την περίοδο στη Φραγκφούρτη, αναφέρεται στους διωγμούς των Εβραίων και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης με έναν τρόπο που δεν έχω συναντήσει σε κείμενα ιστορικών. Η έμφαση εδώ δεν δίνεται τόσο στη στάση της ναζιστικής κυβέρνησης και των κρατικών υπαλλήλων ή του στρατού απέναντι στους Εβραίους ούτε στα φρικτά βασανιστήρια που υπέστησαν στους χώρους εγκλεισμού όσο στο γενικότερο κλίμα αντισημιτισμού και έλλειψης ανθρωπισμού που είχε διαμορφωθεί σε μεγάλο μέρος του γερμανικού πληθυσμού.

Η δημοσίευση έγινε σχετικά κοντά στα γεγονότα, όταν ζούσαν ακόμη οι περισσότεροι από τους αυτόπτες μάρτυρες όσων περιγράφονται. Γερμανοί πολίτες, κυρίως της “μεσαίας τάξης”, που δεν είχαν άμεση σχέση με τις δομές και τους μηχανισμούς του ναζιστικού κράτους, εμφανίζονται να συμπεριφέρονται απάνθρωπα στους Εβραίους συμπολίτες τους και να απολαμβάνουν τις εις βάρος τους διώξεις. Ορισμένοι είχαν φτάσει στο σημείο να θεωρούν το Άουσβιτς τουριστικό αξιοθέατο και άλλοι να προσδοκούν τη θανάτωση περισσοτέρων Εβραίων, ώστε να αποκτήσουν τα ρούχα και τα παπούτσια τους.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν προέκυψε μόνο από τις εντολές κάποιων κυβερνητικών αξιωματούχων, αλλά υπήρξε αποτέλεσμα των διεργασιών πολλών χρόνων, που είχαν εμποτίσει μέρος των Γερμανών, αλλά και πολιτών άλλων χωρών της Ευρώπης (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα), με μίσος και ιδεοληψίες. Πριν συμβεί το γεγονός, είχε δημιουργηθεί ένα πλαίσιο αποδοχής.

Διαβάζοντας το κείμενο συνειδητοποίησα ότι οι σκηνές που περιγράφονται δεν αφορούν μόνο τη ναζιστική Γερμανία του παρελθόντος, αλλά και πολλές δημοκρατικές κοινωνίες του παρόντος. Η έλλειψη αλληλεγγύης προς τους αδύναμους, είτε είναι πρόσφυγες, που έχουν επιβιώσει από τα σαπιοκάραβα που τους έφεραν στην Ευρώπη, είτε άνθρωποι που υποφέρουν για οικονομικούς και άλλους λόγους, είναι κάτι που χαρακτηρίζει και την εποχή μας. Στις ειδήσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης οι πληροφορίες για ανθρωπιστικές κρίσεις και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας βρίσκονται πάντα σε πρώτο πλάνο, τόσο που η μεγάλη εξοικείωση με τον ανθρώπινο πόνο και τον θάνατο να οδηγεί θεατές, ακροατές και αναγνώστες σταδιακά σε αδιαφορία ή και σε αναισθησία.

Δεν γνωρίζω αν το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στη συγκεκριμένη εφημερίδα με κάποια σκοπιμότητα, μια και είναι γνωστό ότι στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια της Κατοχής έγιναν εκτεταμένες διώξεις Εβραίων, πριν οι κατακτητές τούς οδηγήσουν μαζικά με τρένα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο βαθμός της αλληλεγγύης και η στάση των υπολοίπων Θεσσαλονικέων προς τους συμπολίτες τους που διώκονταν, είναι ένα θέμα που ερευνούν οι ιστορικοί. Ο φόβος και ο φθόνος αποτελούν σε ανάλογες περιπτώσεις δύο σημαντικές παραμέτρους, που πρέπει να συνυπολογίζονται.

Καλύτερα όμως να αφήσω το κείμενο και τις μαρτυρίες των ανθρώπων της εποχής να μιλήσουν.

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΠΟΛΙΤΑΙ ΕΛΙΘΟΒΟΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΕΠΕΧΕΙΡΟΥΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΔΙΑ ΝΑ ΑΠΟΛΑΥΣΟΥΝ ΤΟ ΘΕΑΜΑ ΕΞΟΝΤΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ – Ο ΚΑΠΝΟΣ ΤΩΝ ΚΡΕΜΑΤΟΡΙΩΝ ΕΣΚΙΑΖΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟΝ ΕΙΣ ΑΚΤΙΝΑ ΠΟΛΛΩΝ ΜΙΛΙΩΝ – ΟΙ ΧΩΡΙΚΟΙ ΗΣΑΝ ΑΓΡΙΩΤΕΡΟΙ ΤΩΝ ΦΡΟΥΡΩΝ ΕΣ-ΕΣ

Αποκαλύψεις εις δίκην της Φραγκφούρτης

ΦΡΑΓΚΦΟΥΡΤΗ, 31. (Ιδιαίτερον).- ΠΟΛΛΟΙ Γερμανοί, εναντίον των οποίων δεν έχουν διατυπωθή κατηγορίαι εις την δίκην των ενόχων του Άουσβιτς, είναι αναμεμιγμένοι εις το έγκλημα και φέρουν ευθύνας δι' αυτό, είτε το γνωρίζουν είτε το αγνοούν.

Και οι Γερμανοί αυτοί είναι αι χιλιάδες εκείναι, που εστέκοντο και εθεώντο, την στιγμήν που οι “φυλετικώς βρωμεροί” συνάνθρωποί των συνελαμβάνοντο αγεληδόν και εξαπεστέλλοντο εις τον θάνατον, διά του συστήματος των ναζιστικών στρατοπέδων συγκεντρώσεως.

Είναι οι Γερμανοι, που ανήκαν εις την μεσαίαν τάξιν, οι οποίοι επέβαιναν των σιδηροδρομικών συρμών και καθώς οι συρμοί ούτοι διήρχοντο έμπροσθεν του φρικιαστικού στρατοπέδου του θανάτου, του απαισίας μνήμης Άουσβιτς, ηγείροντο από τας αναπαυτικάς θέσεις των, διά να το απολαύσουν καλύτερον, εν όλη του τη μεγαλοπρεπεία. Είναι οι Γερμανοί, γνωστοί και φίλοι των συλλαμβανομένων, οι οποίοι ελεηλάτουν κυριολεκτικώς τα οικίας των γειτόνων, που η Γκεστάπο μετέφερε διά των αυτοκινήτων της. Είναι οι Γερμανοί, οι οποίοι κατεδίωκαν τους Εβραίους, εις τα οδούς του Βερολίνου και τους διεπόμπευαν και τους εξηυτέλιζαν.

ΑΝΑΤΡΙΧΙΑΣΤΙΚΑΙ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ

Τον ρόλον των εν λόγω Γερμανών περιέγραψαν λεπτομερώς δεκάδες μαρτύρων κατηγορίας, εξετασθέντων εις την μεγαλυτέραν δίκην εγκληματιών πολέμου της Γερμανίας, που αναφέρεται εις τα χρονικά της. Αι καταθέσεις των υπήρξαν ανατριχιαστικαί.

Ούτω, ο πρώην έγκλειστος του στρατοπέδου του θανάτου, Όττο Φόλκεν, κατέθεσε ότι οι συνδημόται του της Βιέννης, η οποία απετέλει τότε τμήμα του τρίτου Ράιχ του Χίτλερ, υπεχρέωσαν κάποτε αρκετάς χιλιάδας ηλικιωμένους Εβραίους, να τρίψουν τας μεγαλυτέρας οδούς της πόλεως με οδοντόβουρτσες, διά να τας καθαρίσουν καλύτερον.

Άλλοι πάλιν κατέθεσαν ότι γηραιαί σεβάσμιαι Εβραίαι υπεχρεώνοντο να ίστανται όρθιαι εις τας προθήκας και τα παράθυρα των καταστημάτων, προς ψυχαγώγησιν του λαού και ότι νεαροί Εβραίοι και Πολωνοί εξηναγκάζοντο να εκτελούν δημοσία, εις τα πάρκα γυμναστικάς ασκήσεις, έως ότου κατέπιπταν επί του εδάφους αναίσθητοι πλέον εκ της εξαντλήσεως. Οι θεαταί, οι οποίοι ανελύοντο εις γέλωτας και εκραύγαζαν, μόλις έβλεπαν τας μητέρας των μικρών να σπεύδουν εις βοήθειάν των, εξηγριώνοντο και τας ημπόδιζαν να το πράξουν, διά λακτισμάτων.

ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ

Ο καθηγητής Μάρτιν Μπρόζα, ο οποίος είναι εμπειρογνώμων των γερμανοπολωνικών υποθέσεων εις το ινστιτούτον νεωτέρας Ιστορίας του Μονάχου, εξεταζόμενος από το δικαστήριον, κατέθεσε ότι γερμανικαί αγροτικαί οικογένειαι, εγκαθιστάμεναι την εποχήν εκείνην εις την υπό κατοχήν τελούσαν Πολωνίαν, παρηκολούθουν μετά καταφανούς χαράς τους άνδρες των Ες-Ες, καθώς ούτοι εφόρτωναν εις τα αυτοκίνητα τους κατοίκους ολοκλήρων χωρίων και τους απέστελλαν εις τον θάνατον, δηλαδή εις τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς. Αι γαίαι των και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία των, διενέμοντο κατόπιν εις τους αναμένοντας αγωνιωδώς Γερμανούς αγρότας...

Άλλοι μάρτυρες αφηγήθησαν συγκλονιστικά περιστατικά, κατά τα οποία χιλιάδες Βερολινέζων εξεχύνοντο εις τας οδούς και τας λεωφόρους της πρωτευούσης του Χίτλερ, διά να λιθοβολήσουν τους Εβραίους, που εσύροντο δέσμιοι εις τα καταναγκαστικά έργα, όπου εύρισκαν τον θάνατον. Λιθοβολούντες τους δυστυχείς, οι Βερολινέζοι ούτοι τους ειρωνεύοντο και τους περιέπαιζαν. Δεν ησθάνοντο οίκτον απέναντί των.

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΚΑΓΧΑΖΑΝ

Εις το δικαστήριον ανεγνώσθη επίσης έγγραφον, συνταχθέν υπό του κατηγορουμένου Πέρρυ Μποντ, πρώην φρουρού του στρατοπέδου του θανάτου, και φέρον την υπογραφήν του, που προεκάλεσε θλιβεράν πράγματι εντύπωσιν. Διότι, ο συντάκτης του αναφέρει εις αυτό λεπτομερώς ότι εμπρός από το στρατόπεδον του Άουσβιτς, εις το οποίον εθανατώνοντο Εβραίοι, Πολωνοί και Αθίγγανοι, με αναλογίαν 12.000 ατόμων ημερησίως, διήρχοντο αμαξοστοιχίαι πλήρεις επιβατών, Γερμανών βεβαίως, διά να απολαύσουν το θέαμα. Ιδού τι έγραφε ο Πέρρυ Μποντ.

- Μόλις η αμαξοστοιχία επλησίαζεν εις το Άουσβιτς, οι επιβάται ηγείροντο από τας θέσεις των, διά να ίδουν όσον το δυνατόν περισσότερα και διά να χαρή η ψυχή των. Η αγαλλίασις ήτο έκδηλος εις τα πρόσωπά των.

Ιδιαίτερον ενδιαφέρον εξεδήλωναν οι επιβάται και αι επιβάτιδες των αμαξοστοιχιών διά τα τεράστια κρεματόρια του στρατοπέδου, εις τα οποία και εγίνετο η καύσις των πτωμάτων εκείνων που εθανατώνοντο εις τους θαλάμους των αερίων. Ο μαύρος, λιπαρός καπνός, που εξήρχετο από τας καπνοδόχους των, όπως αναφέρεται, επεσκίαζε τον ήλιον εις απόστασιν πολλών μιλίων.

ΤΑ ΕΝΔΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ

Άλλοι, αφ' ετέρου, μάρτυρες κατηγορίας κατέθεσαν ότι τα ενδύματα και τα υποδήματα των θυμάτων του Άουσβιτς, ή τουλάχιστον η μερίς του λέοντος, απεστέλλοντο εις το Βερολίνον, προς διανομήν των εις Γερμανούς ιδιώτας, πλείστοι των οποίων εγνώριζαν την προέλευσίν των, λόγω των ευρύτατα κυκλοφορουσών εκεί σχετικών φημών. Τα ενεδύοντο με πολύν ενθουσιασμόν, ευχόμενοι να θανατωθούν και άλλοι πολλοί, διά να συνεχισθούν αι διανομαί.

Ο Τζόζεφ Κοάλ, ο οποίος επέρασε τον πόλεμον εις το Άουσβιτς, κατέθεσεν ότι μετά την κατάκτησιν της Πολωνίας, υπό του γερμανικού στρατού, οι από μακρού Γερμανοί εθνικοί γείτονές του επεδόθησαν εις άγριον ξυλοκόπημα των παλαιών φίλων και γνωστών των, Πολωνών την εθνικότητα, και εν συνεχεία ελεηλάτησαν τας οικίας των, “με τυπικήν γερμανικήν μεθοδικότητα”.

Ο ίδιος απεκάλυψεν ότι οι Γερμανοί ούτοι επέτυχαν την έγκρισιν των στρατευμάτων κατοχής, ώστε οσάκις Πολωνός συνήντα Γερμανόν, ώφειλε να αποκαλυφθή, φέρων τον πίλον του μέχρι ωρισμένου προς τα κάτω σημείου, ακόμη δε ότι τα τέκνα των Γερμανών εδιδάσκοντο να χειροκροτούν, οσάκις έβλεπαν Πολωνούς ή Εβραίους, αγομένους δίκην προβάτων, επί σφαγή...

ΣΚΛΗΡΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΣ-ΕΣ

Άλλοι, τέλος, πρώην κρατούμενοι του στρατοπέδου του θανάτου, κατέθεσαν ότι Γερμανοί ιδιώται, οι οποίοι ήσαν επί κεφαλής μεγάλων εργοστασίων και βιομηχανικών εγκαταστάσεων, που εγειτνίαζαν προς το Άουσβιτς, πολλάκις ήσαν σκληρότεροι έναντι των σκλάβων του στρατοπέδου και αυτών ακόμη των ανδρών των Ες-Ες. Την αγριότητά των αυτήν την εξεδήλωναν παντοιοτρόπως εις βάρος των σκλάβων εργατών, τους οποίους επρομηθεύοντο από το Άουσβιτς και οι οποίοι φυσικά ειργάζοντο άνευ αμοιβής και με ελαχίστην τροφήν.

Ανατριχιαστική υπήρξεν η κατάθεσις, του μάρτυρος κατηγορίας Σμιτ, ενός εκ των ολίγων που επέζησαν, της κατά το 1945 “πορείας θανάτου” των κρατουμένων του Άουσβιτς εις έτερον στρατόπεδον συγκεντρώσεως του Νταχάου, κειμένου πλησίον του Μονάχου. Ο τυχηρός ούτος, μεταξύ των άλλων, ετόνισεν ότι οι εξηντλημένοι και ημιθανείς κρατούμενοι, κατά την πορείαν αυτήν, πλην του ότι εμαστιγώνοντο και εξυλοκοπούντο, υπό των φυλάκων των, ανδρών των Ες-Ες, ελιθοβολούντο και υπό των Γερμανών πολιτών, τους οποίους συνήντων κατά την θλιβεράν πορείαν των, προς τον θάνατον.

Ιδού διατί και άλλοι Γερμανοί είναι ένοχοι, ανεξαρτήτως του αν κάθωνται εις τα εδώλια των κατηγορουμένων, μεταξύ των λοιπών, εις την δίκην της Φραγκφούρτης, ή όχι. Βαρύνονται και αυτοί με εγκλήματα που διέπραξαν, εις βάρος ανυπερασπίστων ανθρώπων και ασφαλώς θα πρέπει να το γνωρίζουν.