[Με αφορμή το βιβλίο του Γιώργου Ρούσκα, Χοϊκά, Χάικου και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια, Εκδόσεις Κοράλλι, Αθήνα 2021.]
Στο
νέο του βιβλίο Χοϊκά ο Γιώργος
Ρούσκας ψάχνει το νήμα ή τη μυστική
διαδρομή που μπορεί να συνδέσει το
γιαπωνέζικο χάικου με την ελληνική
γλώσσα και την ελληνική ποίηση. Σε έναν
κατατοπιστικό πρόλογο δίνει συνοπτικές
πληροφορίες για την ιστορία και τη δομή
του χάικου, καθώς και για τις προσπάθειες
ελλήνων ποιητών, όπως του Γιώργου Σεφέρη,
να εκφραστούν μέσω της συγκεκριμένης
μορφής ποιήματος. Επιχειρηματολογώντας
ο συγγραφέας υπέρ του μικρού σε έκταση
έργου και της μικρής στροφής θυμίζει
τα λόγια του Απολλωνίου του Τυανέως στο
ποίημα του Καβάφη «Απολλώνιος
ο Τυανεύς εν Ρόδω»:«Εγώ δε ες ιερόν»
είπεν ο Τυανεύς στο τέλος «παρελθών
πολλώ αν ήδιον εν αυτώ μικρώ
όντι άγαλμα ελέφαντός τε και χρυσού
ίδοιμι ή εν μεγάλω κεραμεούν τε και φαύλον.»
Το απόσπασμα του Φιλόστρατου μεταφράζει ο Γ. Π. Σαββίδης ως εξής: «Εγώ, περνώντας από κάποιον ναό, πολύ πιο ευχαρίστως θα έβλεπα μέσα του – και ας ήταν μικρός – ένα άγαλμα χρυσελεφάντινο, παρά σε μεγάλο ναό ένα πήλινο και ευτελές.»
Στη συνέχεια ο ποιητής παραθέτει μία σειρά δικών του χάικου με θεματολογία σχετική με τις λέξεις, τη φύση, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα, αλλά και με στοχασμούς για τη ζωή και τον θάνατο.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου προχωρά ένα βήμα πιο πέρα, όπως διαπιστώνουμε από το κείμενο με τίτλο «Δεπέλλιχος». Μιλά για «διαμορφισμό» μεταξύ του «ελληνικού δεκαπεντασύλλαβου» στίχου και του δεκαεπτασύλλαβου χάικου, που χαρακτηρίζονται από την ίδια δύναμη και πυκνότητα.
Και μία δική μου παρατήρηση, που προέκυψε διαβάζοντας τα δύο δοκίμια του Γιώργου Ρούσκα: Πολλοί από τους στίχους των επών του Ομήρου διαβάζονται (με τον σημερινό τρόπο προσωδίας) ως 17σύλλαβοι. Ως παράδειγμα αναφέρω τον πρώτο στίχο της Ιλιάδας και τον πρώτο στίχο της Οδύσσειας:
Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
(1ος στίχος Ιλιάδας)
Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
(1ος στίχος Οδύσσειας)
Εξάλλου και οι Νίκος Καζαντζάκης και Ιωάννης Κακριδής επέλεξαν τον 17σύλλαβο στη συνεργασία τους για την απόδοση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας στα νέα ελληνικά:
Τη μάνητα, θεά, τραγούδα μας του ξακουστού Αχιλλέα
(1ος στίχος Ιλιάδας)
Τον άντρα, Μούσα, τον πολύτροπο τραγούδα μου, που πλήθος
(1ος στίχος Οδύσσειας)
Η συλλογή εικονογραφείται με σχέδια της Νεφέλης-Μαρίνας Ρούσκα, όπως και στο προηγούμενο βιβλίο του ποιητή. Τα ωραία αυτά σχέδια, που αναπαριστούν κυρίως εικόνες της φύσης, συνυπάρχουν αρμονικά με το περιεχόμενο των ποιημάτων. Δ.Σ.
